Ta Thu Thau: Vietnamlı Troçkist önder

Ngo Van Xuyet

1945 yılında, Tha Thu Thau (Vietnam’daki Fransız sömürge idaresine karşı savaşan büyük bir savaşçı ve Troçkist önder), Ho Chi Minh’in emriyle Stalinistler tarafından vuruldu. Bir başka Vietnamlı Troçkist olan Ngo Van Xuyet’ın yazdığı, Tha Thu Thau’nun kısa biyografisini yayımlıyoruz. İlk kez, Revolutionary History, Vol. 3, N. 2, Güz 1990 sayısında yayımlandı.

Ta Thu Thau’nın öldürülmesi konusunda Vietnamlı Stalinistlerle Britanya’da ilk yüzleşme denemesi için övgüyü, 13 Eylül 1969’da Londra’da gerçekleşen ve Vietnam Dayanışma Kampanyası’nın düzenlediği Ho Chi Minh Anma Töreni’nde yaptığı konuşmada konuyu ortaya atan Uluslararası Sosyalistler’den Chris Harman hak ediyor. Bu konuşma, Stalinist rejimin temsilcisinin protestolar eşliğinde sahneden inmesiyle ve salonda hatırı sayılır bir kargaşayla sonuçlandı.

Ho Chi Minh’in sorumluluğu, Ho Chi Minh et les Trotskystes, Chroniques Vietnamiennes, no. 1, Kasım 1986, pp.13-18’te yayımlanan üçer mektup ve mülakatla kanıtlandı. Onunkiyle birlikte, Tran Van Giau’nun kişisel sorumluluğu da, Fransa ziyareti sırasında ortaya çıktı (Peter Salmon, Killer Confronted, Workers Press, 24 Şubat 1990). 

Bu metin ilk defa Selahattin Eren tarafından Türkçe’ye kazandırılmıştır.

***

Tha Thu Thau, 6 Mayıs 1906’da Tan Binh’de (Longxuyên, güney Vietnam), geniş ve çok yoksul bir ailenin dördüncü çocuğu olarak doğdu: Babası marangozdu. 1925’te, Saygon’da öğretmen olarak çalışmaya başladı.(1) 20 yaşındaki Tha Thu Thau, “eğitimli” çoğu genç gibi, kısa süre sonra sömürgeci Fransız hükümeti tarafından dağıtılacak olan Genç Anam adlı milliyetçi gruba katıldı – daha sonra bu deneyimini “gençlik deliliği” olarak adlandıracaktı.(2) 24 Mart 1926’da Ta Thu Thau, meşrutiyetçi-milliyetçi lider Bui Quang-Chiêu’nün Fransa’dan dönüşünü talep etmek için bir kitlesel gösteriye ve 4 Nisan 1926’da, eski milliyetçi Phan Chau Trinh’in cenazesi için düzenlenen gösteriye katıldı.(3) Aynı yıl 21 Mart’ta, Lanzarotte Sokak’ta, Saygon’da, demokratik özgürlükler için ve her ikisi de Anam’ın yerlisi olan Anamlılar ile Tonkinlilerin sömürülmesine karşı Nguyen An Ninh tarafından düzenlenen bir toplantıya katıldı. Milliyetçi avukat Phan Van Truong’un Anam gazetesinde yazdı.(4)

Ta Thu Thau, Eylül 1927’de Fransa’ya gitti ve Paris Üniversitesi Fen Fakültesi’ne kaydoldu. Dang Viet Nam Dôc Lap’a (Anam’ın Bağımsızlığı Partisi – PAI) katıldı ve kurucusu Nguyen The Truyen 1928’de Vietnam’e dönünce, onun görevini üstlendi.(5) Aynı yılın Aralık ayında yayına başlayan, ama kısa ömürlü olan sömürgecilik karşıtı aylık gazete Resurrection(Diriliş), Huynh Van Phuong’un işbirliğiyle Ta Thu Thau tarafından çıkarıldı.(6)

Ocak 1929’da, Pierre Taittinger’in Yurtsever Gençliği (Jeunesse Patriotes), PAI’nin etkisi altındaki Anamlılarla çatıştı. Ta Thu Thau, “kötü niyetli” olduğu için Fransız Komünist Partisi’nin gazetesi L’Humanité’yi (İnsanlık) ve bu gösteride tutuklanan Anamlıları savunmadığı için Fransız Komünist Partisi’ni (PCF) hedef aldı; PAI içindeki “karşıdevrimci hizipçi çalışmaları” nedeniyle “PCF’den intikam alınması” gerektiğini yazdı. PCF’nin sömürge seksiyonunda Nguyen Van Tao’nun(8) önderliğindeki Anamalı grup, bu çalışma sonucunda PAI üyelerini, kendi tabirleriyle “iradelerini gerçekleştiren makineler”e dönüştürmeyi umut ediyordu. Ta Thu Thau tarafından yazılan bir broşür şu sonuca ulaşıyordu: “Ağıza alınamaz köleliğimizden,tüm sömürgelerdeki ezilenlere haykırıyoruz: Eğer kendinize bu dünyada bir yer bulmak istiyorsanız, beyaz ya da kızıl, Avrupa emperyalizmine karşı birleşin”. Mart 1929’da, Ta Thu Thau’nun PAI’yi savunma çabaları, bu partinin Seine Bölge Mahkemesi tarafından kapatılmasıyla sonuçsuz kaldı.

20 ila 30 Temmuz 1929’da Ta Thu Thau, Frankfurt’ta, Antiemperyalist Birlik’in ikinci kongresine katıldı.(9) Paris’te sol çevrelerden Felicien Challaye, Francis Jourdain ve Daniel Guérin ile tanıştı.(10) Gençlik yıllarındaki milliyetçi düşüncelerini terk etti ve Troçkist Sol Muhalefet’e girdi. Henüz 23 yaşındaydı.

9-10 Şubat 1930 gecesi, Viet Nam Quôc Dân Dang’ı (Anam Kuomintang’ı)(11) ilham alan Yên Bay’daki ayaklanmayı takip ederek, Ta Thu Thau, Sol Muhalefet’in Paris’teki yayın organı La Vérité’de (Gerçek – Nisan/Mayıs/Haziran 1930) Hindiçin devrimine ilişkin politik görüşlerini ortaya koydu.

“Yapay olarak yaratılan yerli burjuvazi, herhangi bir devrim yapacak kabiliyete sahip değil… bağımsız olarak var olamayan yerli burjuva blok, onu yakınında tutan ve devrimci mücadeleyi Anam milliyetçiliği adına parçalamak için kullanan Fransız burjuvazisine kendisini sıkı sıkıya bağladı.”

“Örgüt ile sivil nüfus arasında bağlantı olmadan çok kötü bir şekilde örgütlenen Yên Bay’daki ayaklanma, karmaşık bir ideolojik temel… demokrasi, milliyetçilik ve sosyalizmin Sun Yat Senci bir sentezi(12) … bir tür milliyetçi mistisizm…üzerinde yükseldi.”

“Bu politika, somut sınıf ilişkilerini ve yerli burjuvazi ile Fransız emperyalizmi arasındaki gerçek ve organik bağlantıyı muğlakta bıraktı … Derhal ve tam bağımsızlıktan söz edenler, mekanik ve biçimsel bir mücadele anlayışından başka hiçbir şeye sahip değiller. İçlerinden biri bile, bu etkileyici sözcüklerin ardında, toplumsal sınıfların sürekli moleküler değişimlerini içinde barındıran bir halkın var olduğundan şüphe edemez; bu sınıflar, birçok insanın gözünde gerçek ve ebedi olan ırklar arası çatışmaların gölgesinde görünmezdirler… Ne terörizm ne de Gandizm sömürge sorununu çözebilir… Ancak proleter ve köylü kitlelerin örgütlenmesi üzerine kurulu bir devrim, sömürgeleri kurtarabilir… Bağımsızlık sorunu, proleter sosyalist devrim sorununa bağlanmalıdır.”

Burada Ta Thu Thau, Marksist kadroları yetiştirmedeki ihmalleri ve “sürmekte olan devrimci durum” dedikleri Hindiçin’deki duruma ilişkin ampirik yaklaşımları nedeniyle Üçüncü Enternasyonal ve PCF’yi eleştirdi; “proleter devrimcilerin milliyetçi partilere teslim edilmesine” ve “Çin devriminin mezara gönderilmesine yol açan Enternasyonal’in yanlış politikasını”, yani maceracı Üçüncü Dönem politikasını teşhir etti.

Giydiği hükümler

22 Mayıs 1930’da Paris’te Champs Elysées’de Anamalı öğrenciler, Yên Bay ayaklanmasına katılan 50’den fazla kişinin ölüm cezasına çarptırılmasına karşı gösteri düzenlediler. Ta Thu Thau tutuklandı ve 30 Mayıs’ta 18 yurttaşıyla beraber Fransa’dan Vietnam’a sürgün edildi.

Yasadışı Troçkist Ta doi lâp (Sol Muhalefet), 1931’in sonuna doğru Saygon’da oluşturulduğunda, Tha Thu Thau kuruculardan biriydi. Ancak, grup çok geçmeden üç hizbe bölündü: Ta Thu Thau, 1 Mayıs 1932’den itibaren Vô San (Proleter) adında bir haber bülteni yayımlamaya başladı. Dông duaong côn san (Hindiçin komünizmi) grubunu örgütledi. Fransa’dan sürgün edilenlerin arasında bulunan Huynh Van Phuong ve Phan Van Chanh, Ta doi lâp tung tho (Sol Muhalefet Yayınları) adı altında komünist propaganda gazeteleri yayımladılar. Fransa’dan bir başka sürgün olan Ho Huu Tuong, Hindiçin Komünist Partisi’nden diğer muhaliflerle birlikte, Thang muoi (Ekim) grubunu kurdu.(13)

Bu yasadışı gruplar, kısa süre sonra ciddi baskılara maruz kaldı. Kırk bir kişi, Saygon’da ve Baclieu, Baria, Giadinh ve Soctrang eyaletlerinde tutuklandı. 8 Ağustos 1932’de tutuklanan Ta Thu Thau, uyarılarak serbest bırakıldı; ancak, 1 Mayıs 1933’te, 21 Troçkistin yargılandığı dava sonucunda 15 eylemci, dört ay ila beş yıl hapis cezasına çarptırıldı.

30 Nisan ve 7 Mayıs 1933’te yapılan Saygon belediye seçimlerinde, Ta Thu Thau, Stalinist komünist Nguyen Van Tao ile milliyetçiler Nguyen An Ninh, Tran Van Thach, Le Van Thu, Trinh Hung Ngau ve diğerleriyle birlikte yasal ajitasyon yürüttü.(14) Bu grup, Hindiçin’de alışılmadık bir şey yaparak, seçimlerde bir “işçi” listesi (so lao dong) oluşturdu.Fransızca yayın yapan La Lutte (Mücadele) adlı bir gazete, kampanyayı desteklemek amacıyla çıkarıldı(Anama dilindeki gazeteler sansüre tâbiydi); ilk yayın 24 Nisan 1933’te çıktı ve gazete, seçimlerin ertesi günü kapandı. “İşçi” listesinden iki aday, sömürgeci toplumu serseme çevirerek, belediye meclisine seçildi.

Aynı yıl 15 Kasım’da, Fransa’da eski öğrencilerin çalışma grubunun girişimiyle, Ta Thu Thau, kooperatif üniversitesinde bir araya gelen öğrenci ve işçilerden oluşan büyük bir dinleyici kitleye diyalektik dersi verdi.

1934’te, Troçkistlerin, Stalinistlerin ve milliyetçilerin “Birleşik Cephesi” içinden, “işçi sınıfını savunmak için” La Lutte grubu resmen oluşturuldu; Troçkistler, SSCB ve Stalinizm eleştirilerini, Stalinistler ise Troçkizm eleştirilerini askıya aldılar ve 4 Ekim 1934’te La Lutte gazetesi ortaya çıktı. 

Göreve geldikleri seçim iptal edilince(15), grup üyeleri, Mayıs 1935’te yapılan belediye seçimlerinde yeniden aday oldular. Ta Thu Thau seçilenlerin arasındaydı. “Yıkıcı basın faaliyetleri” nedeniyle yetkililerce aranan Ta Thu Thau, 27 Haziran 1935’te iki yıl hapse mahkûm edildi ve 10 Eylül 1935’te temyiz mahkemesi bu cezayı onadı. 26 Aralık 1935’te, La Lutte’den seçilen diğer üç temsilciyle birlikte Ta Thu Thau, üstü açık iki tekerlekli arabaların şoförlerinin grevini destekleyen konuşması nedeniyle tutuklandı; ertesi gün serbest bırakıldılar. 18 Mart 1936’da La Lutte gazetesi davasında, Ta Thu Thau, Saygon mahkemesi tarafından 500 frank para cezasına mahkûm edildi.

Haziran 1936’da Fransa’da bir Halk Cephesi hükümetinin iktidara gelmesi, Hindiçin’i saran geniş bir halk hareketini başlattı: Kauçuk tarlalarında, limanda, demiryollarında grevler ve köylü gösterileri düzenlendi.(16) 13 Ağustos 1936’da, çoğunlukla La Lutte grubu militanları ve anayasal-milliyetçi parti önderlerinin bir araya geldiği bir toplantıda, Hindiçin Kongresi hareketi için planlar yapıldı. Halk Cephesi hükümetine sunmak üzere, demokratik taleplerden oluşan bir belgenin hazırlanması için bir komite oluşturuldu. Kongre hareketi, 19 Eylül 1936’da yasaklandı ve işçiler için yasama komisyonunda görev yapmış olan Ta Thu Thau, Nguyen Van Tao ve Nguyen An Ninh ile birlikte hapsedildi. 11 günlük açlık grevinin ardından 5 Kasım’da, hepsi serbest bırakıldı.

1937’de sanayi grevleri ile köylü gösterileri bir kez daha patlak verdi. Ta Thu Thau, 18 Mayıs’tan 7 Haziran’a kadar, kendisini yeniden hapiste buldu ve daha sonra, 9 Temmuz’da Saygon mahkemesi tarafından, temyiz edeceği iki yıllık hapis cezasına mahkûm edildi. PCF’nin Stalinistlere, Troçkistler ile ayrılmaları talimatını vermesi bu döneme rastlar (bkz. Gitton’un mektubu, 19 Mayıs 1937).(17) Demiryolu çalışanlarının genel grevi, Ta Thu Thau’nun 23 Temmuz 1937’de yeniden hapsi boylamasına neden oldu. 12 günlük açlık grevinden sonra, 17 Eylül’de, bir sedye üzerinde yine Saygon mahkemesinin karşısına çıkarıldı. Yarı felçliydi. 11 Kasım’da 2 yıl daha hapis cezasına mahkûm edilen Ta Thu Thau, 14 Şubat 1939’da Anama yeni yılı arifesinde, cezasının bitiminden üç ay önce şartlı tahliye edildi.

Ta Thu Thau, Troçkist yoldaşlarıyla birlikte, Dördüncü Enternasyonal’i savunan Tranh dau gazetesini (Ekim 1938’den itibaren Anama dilinde yayına başlayan eski La Lutte) yayımlamayı sürdürdü. Gazete sayfalarında, iki yoldaşı Tran Van Thach and Phan Var Hum(18) ile birlikte seçildiği, 16 ve 30 Nisan 1939’da yapılan Sömürge Meclisi seçimleri için bir kampanya yürüttü.(19) Programlarında, “Hindiçin’i savunmak için” halktan toplanan 33 milyon kuruşluk iç borca muhalefet de bulunuyordu ve bu, Fransa’nın, güvenlik güçlerini savaşa hazır duruma geçirmek zorunda olduğu şeklindeki, Hindiçin Komünist Partisi’nin PCF’ninkiyle aynı doğrultudaki – Mayıs 1935 Laval-Stalin paktının bir sonucu olan – pozisyonuyla çatışıyordu. 1 Ekim 1939’da Phan Van Hum, bu militarizm karşıtı propaganda nedeniyle beş yıl hapis cezasına mahkûm edildi.

Ta Thu Thau’nun Siam’a gitmek üzere Saygon’dan ayrılmasına 21 Ağustos 1939’da izin verildi. Orada tıbbi tedavi görmeyi umuyordu. Ancak, savaş çıktı ve 11 Ekim 1939’da tutuklanarak Saygon’a geri götürüldü. Tranh dau gazetesi, 26 Eylül 1393 tarihli yasaklama emrinin kapsamına giren gazetelerin, Ta Thu Thau grubu ise (Ekim 1939’da verilen) dağıtma emrinin kapsamına giren “komünist grup ve derneklerin” arasındaydı. 16 Nisan 1940’da, Saygon mahkemesi tarafından beş yıl hapse, 10 yıl boyunca kısıtlı ve 10 yıl medeni haklarından mahrum kalmaya mahkûm edilen Ta Thu Thau, Ekim 1940’da, Poulo Condore adasındaki toplama kampına gönderildi.

Darbe

1944 yılı sonunda kamptan dönüşünden sonra Ta Thu Thau, Sosyalist İşçi Partisi’ni (Dan xa hoi tho thuyen) inşa etmek için çalıştı. Mart 1945’te Japon darbesi, sömürgeci Fransız idaresine son verdi ve yerine Bao Dai and Tran Tron Kim hükümetini koydu.(20)  1945 yılının ortasında, Ta Thu Thau, Tonkin’e gitti ve Dan phuong bölgesinde, Sosyalist İşçi Partisi’nin Kuzey Vietnam yayın organı Chieu dau (Savaş) gazetesini yayımlayan Luon Due Thiep, Khuong Huu An ve diğerleri de dahil olmak üzere birçok Troçkist militanla bağlantı kurdu.

Ta Thu Thau, Nam dinh, Haiphong ve Hai duong’daki maden bölgelerinde yasadışı işçi ve köylü toplantılarına katıldı. Japon yönetiminin devrilmesi ve Ağustos 1945’de Ho Chi Minh’in iktidara gelmesinin ardından(21), Ta Thu Thau, güney Vietnam’a dönebileceğini umuyordu; ancak, Vietminh tarafından Quang ngai’da tutuklandı ve Eylül 1945’te öldürüldü.(22) 

Yas

Daniel Guerin’e göre, 1946’da Ho Chi Minh, Ta Thu Thau’nun ölümü üzerine şu sözleri sarf etti: “Büyük bir vatanseverdi ve onun yasını tutuyoruz … ancak, belirlediğimiz politik hatta karşı çıkan herkes kırılacaktır.”

23 Eylül 1945 Saygon ayaklanmasından bir ay sonra Ta Thu Thau’nun en yakın yoldaşları, Vietnam’ı yeniden fethetmeyi hedefleyen Fransa ve Britanya güçlerine karşı Tranh dau grubunu – 200 Tranh dau üyesinin hayatını kaybettiği – bir savaşa soktular; tıpkı Ta Thu Thau gibi, Tranh dau önderleri de Ho Chi Minh taraftarlarınca öldürüldüler.

Moskova Duruşmalarının bir yansıması olarak, 1939’da Ho Chi Minh’in, Troçkistleri “uluslararası Çin, İspanyol, İtalyan ve Alman faşizmine“ hizmet eden“karanlık casus ve hainler” olarak tanımlayan, “sevgili yoldaşlarına” üç mektup yazdığını hatırlatalım. Onları katletmek, bu tespitin dolaylı, ama çok açık bir gereğiydi.

Bir insan olarak Ta Thu Thau, cana yakın ve ağırbaşlıydı. Nisan 1937’de, Vali Pages’in(23) çağrısına yanıt olarak şunu bildirdi: “Ben bir devrimciyim ve damarlarımda kan aktıkça bir devrimci olarak kalacağım.”

Dipnotlar:

1.) Ulusal Kurtuluş Cephesi’nin 1975’teki zaferinin ardından Saygon, Ho Chi Minh Kenti olarak yeniden adlandırıldı.

2.) Fransa, 1848’den itibaren Vietnam’a askeri heyetler gönderdi (daha sonra Anam ulusunu oluşturacak orta ve güney Vietnam ile Tonkin olarak bilinen kuzey Vietnam’a). Vietnam ve Kamboçya, 1860’lı yıllarda tamamen Fransız denetimindeydi ve 1893’te Laos’un fethi ile birlikte, bu denetim tüm Hindiçin’e yayıldı. Ulusal bağımsızlık hareketi, yirminci yüzyılın ilk yıllarında burjuva komplosu biçimine büründü, 1920’lerin başında bir kitle hareketi olarak ortaya çıktı. Meşrutiyetçi Parti 1923’te kuruldu; ulusal devrimci örgütler de hızla türedi. Genç Anam (Viet Nam Thanh Nien Dang) bunlardan biriydi.

3.) Bui Quang Chieu, 1920’lerde, Phan Chau Trinh’in cenaze töreni gibi fırsatları amacına yönelik kullanarak, feodal sınıfa ve sömürgecilere karşı kitle tepkisini uyandıran burjuva Meşrutiyetçi Parti’yi kurdu. İşçi hareketi ortaya çıkınca, 1930’da vaktinden evvelki ayaklanmalardan itibaren, Meşrutiyetçiler, işçi hareketine karşı oldukça düşmanca bir tutum takındılar; sömürgeci hükümet ve polisle yakınlaştılar.

4.) Phan Chau Trinh, Hue mahkemesinde görev yapan yüksek dereceli bir memurdu (mandarin); 1905’te mahkemedeki yolsuzluktan tiksinerek görevinden ayrıldı ve Hong Kong’da sürgündeki eski milliyetçi Phan Boi Chan’a katıldı. 1906’da Vietnam’a döndüğünde, 1908’de bir köylü ayaklanmasını kışkırtmakla suçlandı ve üç yıl hapiste yattı. Serbest kaldıktan sonra, politik faaliyetlerini sürdürdü.

5.) Nguyen An Ninh, milliyetçi harekete katıldığı Paris’te hukuk eğitimi aldı. 1923’te Vietnam’a döndü ve başka şeylerin yanı sıra Vietnam’da ilk kez Komünist Manifesto’yu yayımlayan milliyetçi La Cloche Felée (Çatlak Çan) gazetesini kurdu; 1930’larda Hindiçin Kongre hareketi ve La Lutte (Mücadele) içinde başrol oynadı. 3.000 kişinin katıldığı Rue Lanzarotte mitingi, Saygon’daki ilk kamusal politik toplantısı oldu. La Cloche Felée’yi (Çatlak Çan), Mayıs 1926’da Anam izledi. Editörü Phan Van Truong, 1912’de Fransa’da öğrenciyken milliyetçi harekete katıldı. 

Nguyen The Truyen de, Fransa’da öğrenciyken milliyetçi harekete katıldı ve 1922-23’de Fransız imparatorluğundaki tüm anti-emperyalistleri birleştirmek için L’Union Intercoloniale’i (Sömürgeler Arası Birlik) oluşturdu. 1928’de Vietnam’a döndü. 1936-37’de Fransa’ya dönerek, Cezayirli Messali Hadji ile birlikte, bir ezilen uluslar birliği kurmak için çabaladı.

6.) Huynh Van Phuong, Mytho ailesindendi; 1927’de, Troçkist Sol Muhalefet’e katıldığı Paris’e hukuk eğitimi almaya gitti. 1930’da Ta Thu Thau ile birlikte Vietnam’a götürülen Huynh Van Phuong, Saygon’da Sol Muhalefet’in gazetesinin yazı işlerini yönetti ve La Lutte grubunda etkin bir rol oynadı. 1945’te Stalinistler tarafından öldürüldü.

7.) 1924 seçimlerinden sonra bir güç olarak ortaya çıkan Pierre Taittinger’in Jeunesse Patriotes’u (Vatansever Gençlik), Mussolini’den esinlenen Fransız faşistlerdi. Aleni provokasyonlarında mavi yağmurluk giyip mavi bere takan lümpen eşkıyalardı bunlar; (ezici çoğunluğu eski asker olan) Croix de Feu’ye ve Şubat 1934’teki faşist darbe girişimini yöneten Charles Maurras’ın Action Directe’ine kıyasla, daha düşük nitelikliydiler. 

8.) Nguyen Van Tao, Paris’te öğrenciyken Fransız Komünist Partisi’ne katıldı ve 1927’de profesyonel militan oldu; 1931’de Stalinist örgüt içinde lider rolü oynadığı Vietnam’a sürüldü.

1927’de Brüksel’de Stalinist Komintern’in etkisi altında kurulan Anti-emperyalist Birlik, barışseverleri ve diğer küçük burjuva solcuları bir araya getirdi. Ta Thu Thau’nun da katıldığı Frankfurt Kongresi, kısa ömrünü sona erdirdi.

9.) Felicien Chaalaye, Francis Jourdain ve tarihçi-yazar Daniel Guerin, sömürgelerin özgürlüğünü destekleyen sayısız eyleme ilham veren, 1933’te Vietnamlı politik tutsaklar için kampanya organize eden Af Örgütü’nün kurucuları Fransız anti-emperyalistlerdi.

10.) The Yen Bay ayaklanması, Çin sınırında konumlandırılan Anam birliklerinin isyanıyla başladı; bu birlikler, subaylarını öldürüp bir geceliğine garnizonun denetimini ele geçirdiler, ama diğer garnizonlar ayaklanmadı ya da ayaklanmaları yenilgiye uğratıldı. Co Am köyü, birkaç gün sonra ayaklandı ve acımasız hava bombardımanlarıyla bastırıldı. Ayaklanmanın ardından Fransız baskısının şiddeti, bir politik güç olarak Viet Nam Quoc Dong’u bitirdi.

11.) Sun Yat Sen, burjuva-milliyetçi Çin Ulusal Partisi’nin (Kuomintang) kurucusuydu; felsefesi, anti-emperyalist milliyetçiliği ve burjuva demokrasisinin bir karışımından oluşuyordu.

12.) Phanh Van Chanh, 1929’da Paris’te Sol Muhalefet’e katıldı ve 1930’da Ta Thu Thau ile birlikte sürgüne gönderildi. Öğretmenlik yaptı, Sol Muhalefet’in Saygon’daki gazetesinin editörüydü. 1940-43’te Poulo Condore’ye sürgün edilen Phanh Van Chanh, Ekim 1945’te Ben Sue, Thu Dau Mot’ta Stalinistler tarafından öldürüldü. Huynh Van Phuong için 6. nota bakınız.

13.) Ho Huu Tuong, politik yaşamına bir milliyetçi olarak başladı ve Fransa’da Aix-en-Provence ve Lyon’da öğrenciyken Troçkist harekete katıldı; 1931’de Saygon’a döndü. Daha sonra Enternasyonalist Komünistler Birliği haline gelen Ekim grubu, Dördüncü Enternasyonal’i destekledi ve Le Militant’ı yayımladı; La Lutte’e katılmadı, çünkü Stalinistleri eleştirmekten vazgeçmek anlamına gelecekti bu; 1945 devrimi sırasında üyeleri, sovyet tipi işçi konseylerinin kuruluşunda lider rol oynadı. Ayrıca Ho Huu Tuong, savaş sırasında Troçkizm’i terk etmiş olmasına rağmen, 1945’te devrime katıldı.

14.) Bir milliyetçi olan Tran Van Thach, Paris’te okudu ve 1930’da Ta Thu Thau ile birlikte Vietnam’a sürüldü. Öğretmenlik yaptı ve La Lutte içindeki mücadeleyi izleyerek, 1937’de Troçkist oldu. 1939’da Saygon Sömürge Konseyi’ne seçildi; 1940’tan 1944’e kadar, Poulo Condore’de hapis yattı ve 1945’te Thu Dau Mot’ta Stalinistler tarafından öldürüldü. Paris’ten bir başka sürgün olan Le Van Thu, milliyetçi olarak kaldı ama La Lutte ve işçi hareketi içinde etkin bir rol oynadı. Ta Thu Thau ile birlikte Anam gazetesinde çalışmış olan Trinh Hung Ngau, anarşist eğilimlere sahip olan bir milliyetçiydi. 

15.) La Lutte kurulu seçimleri, vergilerin ödenmemesi gibi düzmece gerekçelerle iptal edildi.

16.) Fransa’da 1936 Nisan-Mayıs seçimleri, Komünist Parti, sosyalistler, radikaller ve diğerlerinin oluşturduğu Halk Cephesi’ne mecliste büyük bir çoğunluk sağladı. Leon Blum’un başkanlığında Sosyalist Parti hükümeti, 2 Haziran’da bir grev dalgasının ve fabrika işgallerinin ortasında göreve başladı. Stalinistler, bu hükümete katılmadıkları halde, onu desteklediler; böylece iktidarın burjuvazide kalmasını güvence altına almış oldular.

17.) O zamanlar Troçkistler, Fransız emperyalizmine karşı yoğunlaşmış grev mücadelelerini savunuyorlardı; Stalinistler ise, SSBC’nin diplomatik müttefiki olan Fransız Halk Cephesi hükümetine işçi sınıfının zarar vermemesi gerektiği savıyla, grevlerin sonlandırılmasını istiyordu. Fransız Komünist Partisi lideri Marcel Gitton’un Hindiçin Komünist Partisi’ne mektubunda, “partinin Troçkistlerle işbirliği yapmayı sürdürmesini imkansız kabul ediyoruz…” deniyor ve bu işbirliğinin sona erdirilmesi talimatı veriliyordu. La Lutte’den Stalinistlerin ayrılmasından sonra, bu mektup yayımlandı (29 Ağustos 1937).

18.) Sömürge Konseyleri, sınırlı yetkiye sahip idari organlardı; seçilmek için en azından küçük bir mülk sahibi olmak şarttı.

19.) Phan Van Hum, hukuk, edebiyat ve felsefe öğretmeniydi. Politik faaliyetine bir milliyetçi olarak başladı ama 1930’ların başında Fransa’da Troçkist harekete katıldı. Temmuz 1933’te Saygon’a dönerek, La Lutte’e katıldı; savaş sırasında Poulo Condore’ye sürgün edildi ve 1945’te Bien Hoa’da Stalinistler tarafından öldürüldü. Tran Van Thach için 13. nota bakınız. Troçki’ye birlikte yazdıkları mektup yukarıda.

20.) Vietnam’ın son imparatoru Bao Dai, 1925’te 12 yaşında babasının yerine geçti ama 1932’ye kadar tahtı alamadı. Fransızlarla işbirliği yaptı ve Japonlar darbe yaptığında Fransızlarla çalışmak için anlaştı; 1945’te tahtından feragat etti, kısa süreliğine Vietminh’e katıldı, sürgüne gönderildi ve 1949 ile 1955 arasında bir Fransız kuklası olarak geri döndü. Ilımlı akademisyen Tran Trong Kim, 1945’te başbakanlığını yaptı.

21.) Hiroshima’ya atom bombası atıldıktan sonra, 14 Ağustos 1945’te, Japonya emperyalizmi Müttefikler’e teslim oldu: Vietnam’da devrimci bir durumu tetikledi bu. Kuzeyde Vietminh, ormandaki üslerinden Hanoi’ye yürüdü ve 2 Eylül’de “Demokratik Cumhuriyet”i ilan etti. Stalin’in Mütteffikler’le olan anlaşması uyarınca, güney yine Fransız denetimine verilecekti ve güneyli Vietminh bunu hazırlarken, milliyetçiler ile iktidarı almak için fışkıran işçi konseyleri için çağrı yapan Troçkistler buna direndiler. Stalinistler, bir işçi konseyleri konferansının delegelerini tutukladılar ve politikaları itibar görmese de, bir “geçici hükümet” kurdular; tüm önderleri öldürülen Troçkistlere silahlarını doğrultarak, Ekim’de ülkeyi yeniden istila eden Fransızların yanında yer aldılar.

22.) 1947’de Quatrième Internationale gazetesinde yayımlanan bir rapora göre, Ta Thu Thau, tutuklandıktan sonra bir Vietminh “halk mahkemesi” tarafından yargılandı. İşçi hareketinde sahip olduğu büyük itibar nedeniyle, bu mahkeme, onu herhangi bir şeyden suçlu bulmaya ikna edilemedi; ama yine de kurşuna dizildi.

23.) Pierre Pages, 1930’lar boyunca,Fransız sömürgesi Hindiçin’in valisiydi.

Bu deneme, şu kaynaklara dayanarak yazıldı: Archives nationales (Paris) F7-13406, 13408, 13409, 13410, 13167, 13170, Archives Outre-mer D2514; La Depeche d’Indochine, Saigon, various issues 1933-40; Nguyen Van Dinh, Ta thu thau, to qudc gia toi quoc te (Ta Thu Thau, from Nationalism to Internationalism), Saigon 1938; Phuong Lan, Nha each mang Ta thu Thau (The revolutionary Ta Thu Thau), Saigon 1974; D. Hemery, Du patriotisme au marxism: l’immigration vietnamienne en France 1926 a 1930 (From patriotism to Marxism: the Vietnamese emigration in France 1926-30), in Le Mouvement social, no.90, Paris 1975; D. Hemery, Revolutionnaires vietnamiens et pouvoir colonial en Indochine (Vietnamese revolutionaries and colonial power in Indochina), Paris 1975; D. Hemery, Ta Thu Thau: l’itineraire politique d’un révolutionnaire vietnamien pendant les annees 1930 (Ta Thu Thau: the political path of a Vietnamese revolutionary through the 1930s) in Histoire de l’Asie du Sud-Est.